Jednym z najczęściej stosowanych sposobów zabezpieczenia roszczeń jest zastaw rejestrowy. Zwykle stosują go banki, inni wierzyciele udzielający pożyczek „pod zastaw” danej rzeczy.
Zastaw rejestrowy szczegółowo określa ustawa z dnia 6 grudnia 1996r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Jest to regulacja szczególna, do której jedynie w kwestiach nienormowanych w ustawie stosuje się przepisy kodeksu cywilnego.
Co jest celem zastawu rejestrowego?
W głównej mierze ma to być zabezpieczenie danej wierzytelności, czyli uprawnienia wierzyciela do żądania spełnienia zobowiązania przez dłużnika. Oznacza to, że w chwili ustanowienia zastawu wierzyciel nabywa prawo, które umożliwia dochodzenie zaspokojenia z określonej w umowie rzeczy w pierwszej kolejności, bez względu na to, czyją stanie się własnością. Jedynie przepisy szczególne mogą zmienić kolejność zaspokojenia, np. podczas podziału kwoty uzyskanej z egzekucji przedmiotu zastawu.
Kiedy zastaw jest skuteczny?
Konieczne są dwa warunki. Pierwszy to umowa zastawnicza, sporządzona w formie pisemnej, podpisania przez zastawcę (uprawnionego do rozporządzania przedmiotem zastawu) i zastawnika (wierzyciela). Konieczne jest wskazanie danych osobowych obu stron, data podpisania umowy, przedmiot zastawu i jakie zobowiązanie zostało zabezpieczone. Warto pamiętać, że kwota należności w umowie może być powiększona o odsetki i koszty postępowania (to tzw. najwyższa suma zabezpieczenia).
Drugi warunek to uzyskanie wpisu w rejestrze sądowym zastawów. Wpisu dokonuje się w sądzie, zgodnie z miejscem zamieszkania/siedziby zastawcy, na wniosek jednej ze stron umowy zastawniczej. Do urzędowego formularza dołącza się umowę.
Co można zastawić?
Przedmiotem zastawu rejestrowego może być właściwie wszystko, co posiada określoną wartość. Mogą to być ruchomości jak pojazdy, urządzenia, maszyny czy gotowe towary, ale i zbywalne prawa majątkowe (głównie wierzytelności, papiery wartościowe, prawa własności udziałów itp.). Wyłączeniu podlegają jedynie prawa majątkowe, na których można dokonać zabezpieczenia hipotecznego, w tym hipotekę morską.
Kto może zastawić?
Strona umowy o ustanowieniu zastawu rejestrowego może być każdy, kto posiada zdolność prawną. Może to być zarówno osoba fizyczna, jak i osoby prawne czy jednostki organizacyjne, wobec których stosowane są przepisy przyznające im osobowość prawną. Nie może zawrzeć umowy spółka cywilna, a jedynie jej wspólnicy, którzy reprezentują spółkę.
Jeśli zapisy umowy nie stanowią inaczej, zastaw wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności (np. spłaty pożyczki).